A Língua das Bolboretas
Cuerda-Rivas
Na miña opinión o logro de Jose Luis Cuerda é
o ter conseguido hilvanar tres relatos distintos nunha única historia, que
recrea a vida nun rural galego case idílico sobre o que planea a sombra da Guerra Civil.
A emoción causada pola aprendizaxe da vida,
por descubrir cómo funciona un mundo, pero un mundo similar a un diamante con
diferentes e afiladas aristas que consiguen que a historia principal deste
guión nos deixe co corazón encollido. Unha ópera perfecta que nos guía cara un
final cun dramatismo que consigue por a pel de pita. Os contos de Rivas son
xeniais, e Cuerda consigue darlles vida nun filme abraiante.
A Galicia rural é fermosa. Aínda a día de
hoxe o é, xa que se conserva en moitos recunchos igual que a vemos no filme,
paraísos idílicos nas que o home aínda habita en conxunción co mundo natural.
Pobreza. Fame e miseria. Caciquismo. Unha
descrición viva da Galicia dos anos trinta, na que tristemente se reflexa a
Galicia de oitenta anos despois. Retrata
Cuerva personaxes apoucados e inseguros, temerosos das luces do saber, do poder
e de Deus, reflexando moitas veces realidades da Galicia actual. Pode que o
reflexo do pasado sexa fermoso, pero non deixa de ser duro.
Pode que o director reflexe un rural
demasiado idílico, e que o estereotipe con moitos elementos non de todo reais,
cunha banda sonora basada nos aires folkies dos noventa sen base histórica,
pero obviables se te deixas absorver pola trama da historia principal. Os
únicos momentos absurdos que se producen teñen moito que ver ca tradución da
língua propia dos relatos, xa que parte da súa esencia reside nesta. Pardal é
un alcume, Gorrión é un absurdo. E son os nomes, os alcumes, as palabras, eses
sentimentos sonoros que permite a língua os que lle daban realismo a historia,
os que fan dos contos de Rivas unas miniaturas costumbrista,e é a sua falta o
que fai que se perda parte desa esencia no filme. Unha língua non deixa de ser
unha visión sonora do mundo, e o cambiala, sempre mudará esa visión.
O mestre de aldea durante a II República é un
personaxe único, o intento de conseguir unha xeración libre, a primeira
xeración de mozos criados en liberdade inunda toda a historia. É o efímero da
personaxe, un ser que non resiste os primeiros momentos da guerra o que o fai
tan atractivo, xunto ca idea de que a
sabiduría e a que lle da liberdade os pobos. Ese momento no que Pardal xa sabe
máis do mundo cos seus país é moi fermoso. A primeira xeración libre, truncada
polo alzamento. Pardal é un personaxe co que é moi sinxelo sentirse
identificado, xa que todos tivemos medo na infancia, todos nos sentimos
indefensos, todos aprendemos como era o mundo cun bo mestre e indudablemente
todos descubrimos a sexualidade. O resto
das personaxes orquestan a este dúo solista conferíndolle esa realidade da
Galicia do rural, a muller relixiosa e o profesional liberal republicano, o
cura e o cacique, a filla de solteira, a muller maltratada, a incultura da
sociedade – as mulleres votan…pero votanlle a cristo rei. –a superstición e o
medo, que move a unha parte dos personaxes ó longo da historia. É curioso
observar a postura do covarde, pero non do cobarde por convicción, senón por
obriga: é a situación familiar a que non permite a heroicidade, a muller e os
fillos. Qué será máis difícil, morrer
fusilado con dignidade, ou ter durante toda a vida o recordó dos isultos
inxustos ós amigos que van camiñando entre fusiles.
Pero Pardal salva o recordo. Deixanos un
momento liberador de esperanza cando, mentres tira pedras berra ¡sabo,
tilonorrinco, iris!, unha desculpa ó mestre mostrando o aprendido…unha desculpa
chea de rabia.
No tocante as outras historias, non se lles
pode negar uns persoaxes nada prototípicos, a muller sexuada, repudiada pola
sociedade dende a infancia con connotacións case zoofílicas, ou a chinesa
atacada polo lobo – superstición ou realidade entretexidas na infancia de
moitos de nos -, casada de nena cun home agresivo, superstición e violencia
estrutural crean esta personaxe que busca liberdade cunha carreira para se
despedir dun amor que durou unha canción. A descipción dunha Galicia incómoda,
dura, e inhóspita, pero que Cuerda nos mostra bañada pola luz dourada do
recordo, que se volta case apetecible.
En cuanto as interpretacións, podemos falar
dun intachable mestre. Fernando Fernán Gómez é un dos grades e o realismo que
desborda fai que toda a historia se manteña. No resto, para o meu gusto existe
unha dramatización algo teatral. Moitas veces dame a sensación de que non
falan, senón que declaman. No rural galego – a parte de falarse galego- dubido
moito que a fala fose tan correcta, tan de libro... unha correción irreal para
o mundo que se retrata. Pode ser que
sexa a miña opinión, pero demasiadas veces os actores españois teatralizan o
cine, o que é unha mágoa.
A lingua das bolboretas é unha boa película.
Cos seus pequenos erros, pero boa no seu conxunto. E non se pode negar que para un galego, é
unha película cunha connotación implícita moi importante. Son os recordos da infancia
– os contos do lobo de Anxel Fole, as historias da bisaboa casada os trece anos
ó igual que a chinesa, o recordo común
dunha guerra que fixo máis pobre a unha terra xa pobre de por si, ou dun avó
que tocaba o acordeón nunha orquestra polas verbenas… -. Non podo negar que
Cuerda se entremexe nos meus recordos, e no meu presente. Eso é o que para min fai que este filme sexa
absolutamente xenial.
M. Álvarez
Sem comentários:
Enviar um comentário